ในยุคที่เทคโนโลยีเติบโตอย่างรวดเร็วนับเป็นอีกก้าวสำคัญของการปฏิวัติอุตสาหกรรมสู่อนาคต เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศเริ่มเป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิต

   จากการที่เทคโนโลยี GIS ได้มีการพัฒนาอย่างรวดเร็วในช่วงสองสามทศวรรษที่ผ่านมา อีกทั้งได้กลายเป็นส่วนสำคัญของธุรกิจและอุตสาหกรรมต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งช่วงวิกฤตการแพร่กระจายของ Covid19 เมื่อ พ.ศ. 2563 ที่เริ่มแพร่ระบาดในประเทศไทย ที่ได้มีการนำเสนอการแพร่ระบาดผ่านแผนภูมิและข้อมูลเชิงพื้นที่ในหลากองค์กรและหลายประเทศทั่วโลก

   แสดงให้เห็นว่าทั่วโลกมีการใช้ GIS มากขึ้นในการทำแผนที่ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงพื้นที่ร่วมกับข้อมูลเพื่อการจัดการทรัพยากรและบริการในหลายหลากอุตสาหกรรม ได้แก่ วิศวกรรมโยธา การสำรวจที่ดิน อุทกวิทยา วิศวกรรมสิ่งแวดล้อม การวางผังเมือง การเกษตร โบราณคดี ธรณีศาสตร์ และอื่นๆ อีกมากมาย

   มีการประเมิน วิเคราะห์ และคาดการณ์การมูลค่าตลาด GIS ทั่วโลก พบว่าสามารถขยายเติบโตเพิ่มขึ้นเป็น 24,607.7 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี พ.ศ. 2573 นับเป็นการเพิ่มมูลค่าถึงร้อยละ 11.6% นับจากใน ปี พ.ศ. 2563 ที่มีมูลค่าจากตลาด GIS สูง 8,185.9 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ที่รวมทั้งด้านข้อมูล โครงการ ตลอดจน Solution ต่างๆ โดยด้าน Geospatial Analytics จะมีส่วนแบ่งการตลาดใหญ่ที่สุด นอกจากนั้นจะแบ่งไปตามด้านการรวมข้อมูล, การทำแผนที่เฉพาะเรื่อง, การวิเคราะห์เชิงพื้นที่, การรายงาน และการแสดงข้อมูลเป็นภาพ ที่จะเป็นเครื่องมือสำคัญของการเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการ การวางแผน และการทำงานในองค์กรยุคใหม่

"อนาคตและแนวโน้มของ GIS ในอุตสาหกรรมภูมิสารสนเทศ"

   แนวโน้มเทคโนโลยี GIS สมัยใหม่จะมีส่วนสำคัญในการปฏิวัติอุตสาหกรรมเกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งภาคสังคม ธุรกิจ และภาครัฐผู้กำหนดนโยบายต่างๆ ซึ่ง GIS จะถูกพัฒนาและเพิ่มประสิทธิภาพทั้งเครื่องมือ เทคนิค โปรแกรมที่อำนวยความสะดวกในด้านต่างๆ (Application) และชุดคำสั่ง (Software) สำหรับใช้ในการรวบรวม จัดการ วิเคราะห์ และการแสดงผล เพื่อสนับสนุนกระบวนการตัดสินใจในด้านต่างๆ เช่น การวางผังเมือง การจัดการทรัพยากร การจัดการอสังหาริมทรัพย์ การวิเคราะห์สิ่งแวดล้อม การสาธารณสุข การตลาด เป็นต้น

 " 7 ปัจจัยสำคัญกำหนดอนาคตของเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศยุคใหม่ " 

1. การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างอุตสาหกรรม : มีการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างที่สำคัญในอุตสาหกรรมไปสู่การรวบรวมและประมวลผลข้อมูลจำนวนมากจากหลายความร่วมมือระหว่างกลุ่มผู้ให้บริการข้อมูลและกลุ่มผู้ใช้ เช่น ข้อมูลที่รวบรวมจากระบบติดตาม (GPS) ในรถยนต์จะเป็นประโยชน์สำหรับ

• อุตสาหกรรมยานยนต์ ที่อุตสาหกรรมยานยนต์ไร้คนขับกำลังเติบโตอย่างรวดเร็วและมีการคาดการณ์ว่าจะสูงถึง 75.95 พันล้านดอลลาร์สหรัฐภายในปี พ.ศ. 2570 ซึ่งเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศมีบทบาทสำคัญช่วยให้รถยนต์ทำงานได้อย่างปลอดภัยโดยใช้ เทคโนโลยี GIS Light Detection and Ranging (LiDAR) และข้อมูลเชิงพื้นที่อื่นๆ

• หน่วยงานภาครัฐ ในการจัดการความปลอดภัยบนท้องถนน การควบคุมการจราจร อาชญากรรม ตลอดจนอุบัติเหตุต่างๆ สู่แผนการสร้างเมืองอัจฉริยะ โดยมีการคาดการณ์ว่าธุรกิจเกิดใหม่ (Startup) ที่เกี่ยวกับเทคโนโลยีเมืองอัจฉริยะจะรายได้สูงถึง 30,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี พ.ศ. 2568 โดยเฉพาะอย่างยิ่งเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศและ Sensor ต่างๆ ที่จะเป็นข้อมูลและเครื่องมือสำคัญที่จะเพิ่มประสิทธิภาพและคุณภาพชีวิตของสังคม สิ่งแวดล้อม และเศรษฐกิจให้สมกับที่จะเป็นเมืองอัจฉริยะ

2. นโยบายและกฎหมาย : การทำงานร่วมกันของเทคโนโลยีต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น GIS AI, Deep Learning, Machine Learning, Augmented Reality, Cloud Computing, IoT และเทคโนโลยีใหม่ๆ ในอนาคต นับเป็นความท้าทายให้กับหน่วยงานที่กำกับดูแลด้านนโยบายและกฎหมาย ด้วยเทคโนโลยีต่างๆ จะเพิ่มประสิทธิภาพในการรวบรวมข้อมูลและการวิเคราะห์ข้อมูลอย่างรวดเร็วมากยิ่งขึ้น กฎหมายและนโยบายจะต้องตามให้ทันกับความก้าวหน้าของเทคโนโลยีและแนวโน้มของอุตสาหกรรม GIS ทั้งด้านความปลอดภัย ความเป็นส่วนตัวของข้อมูล สิทธิ์การเข้าถึง จริยธรรม ความไว้วางใจ ตลอดจนการออกใบอนุญาต เพื่อให้ทุกฝ่ายได้ประโยชน์สูงสุด

3. ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี : ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศที่เปิดกว้างและก้าวหน้าจนสามารถทำงานร่วมกับเทคโนโลยีอื่นๆ และระบบการทำงานอัตโนมัติ ไม่ว่าจะเป็นเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI), Sensor, การแสดงโลกเมือนจริง 3 มิติ (VR และ AR), Machine Learning, IoT เป็นต้นได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• Machine Learning เป็นองค์ประกอบสำคัญของการวิเคราะห์เชิงพื้นที่ได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ทำให้

̵ การสร้างข้อมูล

̵ การวิเคราะห์ข้อมูลและการสร้างแบบจำลองในพื้นที่ขั้นสูง

̵ คลังข้อมูล

̵ การคาดการณ์

• Geographic artificial intelligence (GeoAI) เป็นการทำงานร่วมกันของ GIS กับ AI ที่สามารถรวบรวมข้อมูลตามเวลาจริง (Realtime) การจดจำคุณลักษณะ ตลอดจนการสร้างแบบจำลอง ที่เริ่มมีการนำไปใช้งานอย่างแพร่หลายโดยเฉพาะองค์กรขนาดใหญ่ เช่น International Civil Aviation Organization (ICAO) ที่ได้รับการยอมรับจากทั่วโลกในการนำเทคโนโลยี GeoAI ไปผสานการทำงานเพื่อประสิทธิผลที่ดียิ่งขึ้นด้วยระบบ “ICAO GIS” ที่เป็นแหล่งเก็บข้อมูลขนาดใหญ่ของข้อมูลการบินที่สามารถค้นหา วิเคราะห์ และแสดงผลเป็นข้อมูลเชิงพื้นที่ได้

• Geospatial AR (Augmented Reality) Google ได้พัฒนาต่อยอดจาก Google Street View และ Geospatial API จนทำให้เกิด Geospatial AR ความเสมือนจริงของ AR ได้ถูกนำมาใช้เพื่อการสำรวจสภาพแวดล้อม ผู้ใช้สามารถเห็นวัตถุเสมือนจริงซ้อนทับกับสภาพแวดล้อมในโลกแห่งความเป็นจริง ช่วยให้ผู้คนเห็นสิ่งต่าง ๆ จากมุมมองที่แตกต่างกัน เช่น หากกำลังยืนอยู่ที่ไซต์ก่อสร้างและต้องการทราบว่ามีการใช้วัสดุใดอยู่ คุณสามารถมองอาคารจากมุมด้านบนและเห็นว่ามีการใช้วัสดุใด เป็นต้น ทำให้มีการคาดการณ์มูลค่าทางการตลาด AR ว่าจะเติบโตประมาณ 90.8 พันล้านดอลลาร์สหรัฐภายในปี พ.ศ. 2571 มีอัตราการเติบโตประมาณ ร้อยละ31.5 ในช่วงระหว่างปี พ.ศ. 2565 - 2571

• Cloud GIS ธุรกิจการแบ่งปันข้อมูลและบริการเครื่องมือ GIS บน Cloud รองรับการขยายตัว และการพัฒนาการจัดเก็บข้อมูลเชิงพื้นที่ขนาดใหญ่ที่มีประสิทธิภาพ การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพื้นที่ขนาดใหญ่ และการประมวลผลแบบเรียลไทม์ รวมทั้งบริการเทคโนโลยีอื่นๆ ที่ทันสมัยโดยไม่ต้องเขียนโปรแกรมเอง เช่น Dashboards, StoryMaps ตลอดจนแอปพลิเคชันอื่น ๆ ที่สามารถแสดงผลได้บนอุปกรณ์ทุกขนาด

• Virtual Reality (VR) เทคโนโลยี VR ค่อนข้างใหม่ในอุตสาหกรรมภูมิสารสนเทศ หากแต่ช่วยให้ผู้ใช้สามารถสัมผัสโลกเสมือนจริงในมิติที่ลึกกว่า AR ทำให้เข้าใจสิ่งที่เกิดขึ้นในโลกเสมือนจริงได้ง่ายขึ้น

4. ข้อมูลตามเวลาจริง (Real Time) : ข้อมูลตามเวลาจริงมีความสำคัญมากขึ้นในอุตสาหกรรมต่างๆ เช่น การขนส่งและการจัดการเหตุฉุกเฉิน แพลตฟอร์ม GIS ที่สามารถจัดการและประมวลผลข้อมูลตามเวลาจริงจึงเป็นที่ต้องการมากขึ้น เพราะการรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลตามเวลาจริงมีความสำคัญต่อการจัดการข้อมูลเชิงพื้นที่ที่มีประสิทธิภาพ เป็นการเปิดกระบวนทัศน์ใหม่สำหรับโอกาสทางธุรกิจใหม่ การใช้ข้อมูลที่ถูกต้อง มีประโยชน์สำหรับนักการตลาด ผู้จัดส่งการขนส่ง และผู้มีอำนาจตัดสินใจ ตลอดจนผู้บริโภคสามารถเข้าถึงบริการต่างๆ ได้อย่างรวดเร็ว เช่น การจองรถแท็กซี่ การจัดส่งสินค้า/บริการถึงที่พร้อมการติดตามตำแหน่งของคนขับแบบตามเวลาจริง

5. แหล่งข้อมูล การจัดการ และการวิเคราะห์รูปแบบใหม่

• เทคโนโลยี GIS มีแนวโน้มที่จะมีความนิยมและตอบรับการบริการ การประมวลผล ด้วยเทคโนโลยี Cloud GIS ที่จะช่วยให้เข้าถึงข้อมูล แบ่งปัน ข้อมูลเชิงพื้นที่ที่มีมากมายทั้งจำนวน ปริมาณ และความหลากหลายได้รวดเร็วมากขึ้น หลายองค์กรเริ่มให้ความสนใจ Cloud GIS เพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพ การเข้าถึง และการทำงานร่วมกันอันเป็นการส่งเสริมให้ธุรกิจทั้งขายตัวและมีโอกาสเกิดขึ้นใหม่อย่างมากมาย

มีรูปแบบธุรกิจการบริการที่หลากหลายมากขึ้น ได้แก่

̵ Software as a Service (SaaS) เป็นรูปแบบธุรกิจซอฟต์แวร์บนคลาวด์ที่ส่งแอปพลิเคชันไปสู่ผู้ใช้ปลายทาง และสามารถให้เข้าถึงได้ตามต้องการ

̵ Infrastructure as a Service (IaaS) เป็นรูปแบบธุรกิจที่นำเสนอโครงสร้างพื้นฐานด้านไอที เช่นการประมวลผล การจัดเก็บ การบำรุงรักษา และการสนับสนุนแอปพลิเคชัน

̵ Platform-as-a-Service (PaaS) เป็นบริการแพลตฟอร์มบนคลาวด์ ที่มี framework หรือ tools เพื่อช่วยให้นักพัฒนาสามารถพัฒนาซอฟต์แวร์หรือแอปพลิเคชันต่าง ๆ ได้อย่างสะดวก รวดเร็วและปรับเปลี่ยนได้ตามต้องการตามความเหมาะสม

̵ GIS-as-a-Service (GISaaS) เป็นการให้บริการแผนที่และการให้บริการแลกเปลี่ยนข้อมูลที่ได้มาตรฐานเป็นที่ยอมรับทั่วโลกแก่ผู้ใช้งานทุกกลุ่มภาคส่วนที่จะให้ความสะดวกและรวดเร็วตามความต้องการ

̵ AI-as-a-Service (AIaaS) เป็นการให้บริการการทำงานของ AI ในลักษณะแบบ as a service ที่มีประโยชน์มากเพราะ AI จะได้รับการเรียนรู้ใหม่ตลอดเวลาและสามารถให้บริการได้หลากหลายรูปแบบ

• Geospatial Blockchain การประยุกต์ใช้เทคโนโลยีบล็อกเชนในอุตสาหกรรม GIS บล็อกเชนเป็นฐานข้อมูลแบบกระจายศูนย์ที่เก็บข้อมูลในบล็อก แต่ละบล็อกประกอบด้วยข้อมูลจากบล็อกก่อนหน้า ทำให้ยากต่อการเปลี่ยนแปลงหรือลบข้อมูล ป้องกันการปลอมแปลง หากมีความพยายามแก้ไขบันทึกในบล็อกเชน ระบบจะตรวจจับการเปลี่ยนแปลงและป้องกันไม่ให้บันทึก ทำให้ยากต่อการเจาะระบบ เช่น ในระบบข้อมูลที่ดินสามารถใช้บล็อกเชนเพื่อเก็บรายละเอียดการถือครองที่ดินได้ นอกจากนี้บริษัทต่างๆ สามารถใช้เทคโนโลยีบล็อกเชนเพื่อสร้างฐานข้อมูลแบบที่เข้าถึงได้จากทุกที่ในโดยไม่ต้องพึ่งพาระบบแม่ข่ายจากส่วนกลาง

6. การบริการข้อมูลแก่ลูกค้า : หนึ่งใน Solution ของเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ บริษัทต่างๆ สามารถให้ลูกค้าของตนเข้าถึงทรัพย์สินของบริษัทได้มากขึ้น เช่น ภาคอุตสาหกรรมด้านอสังหาริมทรัพย์ใช้ข้อมูลเชิงพื้นที่เพื่อให้ข้อมูลเกี่ยวกับสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ สำหรับการตัดสินใจเลือกโครงการอสังหาริมทรัพย์นั้นๆ เช่น โรงเรียน และสิ่งอำนวยความสะดวกอื่นๆ ในบริเวณใกล้เคียงที่ตั้งโครงการ

7. ความต้องการของผู้ใช้ : ผู้ใช้ทั้งภาคประชาชนและนักวางแผนต่างๆ มีความต้องการเข้าถึงและการวิเคราะห์ข้อมูลแบบเรียลไทม์ที่ชาญฉลาด ทั้งสถานที่ต่างๆ ที่เกี่ยวกับการขนส่ง การค้าและอื่นๆ รวมทั้งการจำลองสภาพแวดล้อม โครงสร้างพื้นฐานของเมือง การแจ้งเตือนและเตรียมความพร้อมสำหรับเหตุการณ์การเปลี่ยนแปลงตามสภาพภูมิอากาศมากขึ้น

แหล่งอ้างอิง:

AI GEN Co., Ltd. (2021). AI-as-a-service คืออะไร. ค้นวันที่ 11 พฤษภาคม 2566. สืบค้นจาก https://aigencorp.com/what-is-ai-as-a-service/

Dr. Pradeep Kishore. GIS industry trends and applications. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://www.infosysbpm.com/.../gis-industry-trends-and...

Ellipsis Drive. (2023). The future of GIS Technology. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://ellipsis-drive.com/blog/what-is-the-future-of-gis/

Jack Dangermond. (2021). Seven GIS Trends: A Call to Action For Planners. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://www.planning.org/.../seven-gis-trends-a-call-to.../

Joseph Kerski. (2022). 5 Trends in GIS and How to Successfully Navigate Them. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://community.esri.com/.../5-trends-in.../ba-p/1169616

Nicholas Duggan. (2022). Top GIS Trends for 2023. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://www.geospatialworld.net/.../top-gis-trends-for-2023/

P&S Intelligence. (2022). GIS Market. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://www.psmarketresearch.com/.../geographic...

Saloni Walimbe. (2020). Four major trends in GIS market by 2024. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://www.geospatialworld.net/.../four-major-trends-in.../

The Orbis Blog. (2023). The Past, Present and Future of GIS Technology. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://orbisinc.com/past-present-future-gis-technology/

Umair Asghar. (2023). 10 Emerging GIS Trends 2023-2024. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://visitgis.com/10-emerging-gis-trends-2023-2024/

Volodymyr Ovramenko. (2022). GIS Technology Trends That Driving The Future. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://mappitall.com/.../gis-technology-trends-that...

Wanjohi Kibui. (2023). The future of GIS. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://www.lifeingis.com/the-future-of-gis/

Wasim Akram. (2020). 7 Major Geospatial Technology Trends For 2020. ค้นวันที่ 16 เมษายน 2566. สืบค้นจาก https://www.agiratech.com/geospatial-technology-trends-gis