การประเมินผลลัพธ์ทางสังคม หรือ Social Impact Assessment: SIA เป็นการศึกษาถึงคุณค่าทางสังคมหรือการเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่เกิดขึ้นอันเป็นผลจากการดำเนินโครงการและเป็นเครื่องมือที่สำคัญในการสร้างการเรียนรู้ระหว่างผู้ดำเนินโครงการและผู้มีส่วนได้ ส่วนเสีย โดยการติดตามตรวจสอบร่วมกันเกี่ยวกับผลการดำเนินการที่เกิดขึ้นแก่สังคมหลังจากการดำเนินโครงการ ไม่ว่าจะเป็นผลด้านเศรษฐกิจ ด้านสังคม หรือด้านสิ่งแวดล้อม การประเมินผลลัพธ์ทางสังคมนอกจากจะเป็นกลยุทธ์ที่ช่วยให้ทราบถึงผลการดำเนินโครงการแล้ว ยังเป็นเครื่องมือที่สำคัญในการตัดสินใจเกี่ยวกับโครงการที่ดำเนินการ
.
ผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน หรือที่เรียกว่า Social Return on Investment: SROI เป็นการวัดผลลัพธ์ทางสังคม ทั้งผลลัพธ์ด้านเศรษฐกิจ ด้านสังคม และด้านสิ่งแวดล้อม โดยนำผลลัพธ์ทางสังคม หรือ Social Impact ในด้านต่างๆ ที่ประเมินได้มาคำนวณหามูลค่าทางการเงิน หรือ Monetized Value แล้วเปรียบเทียบกับมูลค่าทางการเงินของต้นทุนหรืองบประมาณที่ใช้ไปในการดำเนินโครงการหรือกิจกรรม เพื่อแสดงให้เห็นว่าโครงการหรือกิจกรรมนั้นๆได้สร้างประโยชน์ในอัตราส่วนของผลกำไรต่อต้นทุนอย่างไร เช่น อัตราส่วน 1:2 แสดงว่าการลงทุน 1 บาท สามารถสร้างมูลค่าทางสังคมได้ 2 บาท โดยหลักของการประเมินผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนจะต้องคำนึงการเข้ามามีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย โดยการแสดงความคิดเห็นร่วมกันและการกำหนดขอบเขตและผลการดำเนินงานที่เป็นรูปธรรม
.
กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรม หรือ อว. โดย GISTDA ในฐานะองค์กรชั้นนำด้านเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศของประเทศไทยได้ทำการประเมินมูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจและสังคมที่เกิดจากการดำเนินโครงการและกิจกรรมต่างๆรวม 41 โครงการ/แผนงานในช่วงปีงบประมาณ 2563 โดยผู้เชี่ยวชาญจากภายนอก เพื่อนำข้อมูลที่ได้จากการประเมินมาใช้ในการกำหนดแผนงานหรือโครงการในปีงบประมาณในอนาคต อีกทั้งเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานและสนองตอบประโยชน์ต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสียเพิ่มมากขึ้น เพื่อขับเคลื่อนองค์กรไปสู่องค์กรแห่งคุณค่า
.
การประเมินผลลัพธ์และผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน มีขั้นตอนการดำเนินการเก็บข้อมูลโดยการเลือกแบบเจาะจง เฉพาะผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องหรือผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียกับโครงการของ GISTDA ในปีงบประมาณ 2563 โดยดำเนินการศึกษาจากการสนทนากลุ่มและการสัมภาษณ์เชิงลึกเป็นรายบุคคล วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยสถิติพื้นฐาน ได้แก่ ค่าความถี่ และค่าร้อยละ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ เป็นต้น
.
การวิเคราะห์แผนที่ผลลัพธ์ประกอบด้วยปัจจัยนำเข้า กิจกรรม ผลผลิต และหาข้อสรุปเป็นผลลัพธ์ที่เรียกว่า Outcome หรือ Impact การวิเคราะห์ข้อมูลผลลัพธ์ส่วนเกินโดยให้ค่าน้ำหนักการเปลี่ยนแปลงของกิจกรรมที่เกิดขึ้น ปัจจัยสนับสนุนอื่นที่มีผลกระทบต่อผลสัมฤทธิ์ และอัตราการลงหรือคงที่ของผลสัมฤทธิ์ แล้วหามูลค่าตัวแทนทางการเงินของผลลัพธ์ที่แท้จริงเพื่อคำนวณอัตราส่วนผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน หรือ SROI
.
เกณฑ์ที่นำมาใช้ในการประเมินมูลค่ารายโครงการ อาทิ การนำข้อมูล/เทคโนโลยี/วิธีการใหม่จาก GISTDA มาสร้างประสิทธิภาพในการดำเนินงาน ประหยัดค่าใช้จ่าย ช่วยลดความเสียหาย เพิ่มมูลค่าทางเศษฐกิจ การนำข้อมูลหรือเทคโนโลยีของ GISTDA มาใช้กับงานวิจัยหรือนวัตกรรมที่อยู่ในระหว่างการพัฒนา รวมถึงการถ่ายทอดองค์ความรู้ของ GISTDA
.
ผลการศึกษาพบว่ามูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจและสังคมของโครงการในปีงบประมาณ 2563 จำนวน 32 โครงการและแผนงานสนับสนุน 9 แผนงาน มีมูลค่ารวมที่เกิดขึ้นเท่ากับ 3,086.50 ล้านบาท อัตราผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน หรือ SROI เท่ากับ 1:1.50 หมายความว่า จำนวนเงินงประมาณการดำเนินงานโครงการของ GISTDA ที่ใช้งบประมาณไปทุกๆ 1 บาท จะเกิดผลตอบแทนกลับมาในรูปของมูลค่าทางเศรษฐกิจและสังคมหรือสร้างประโยชน์ทางสังคมเป็นจำนวน 1.50 บาท แสดงให้เห็นว่าโครงการฯที่เกิดจาการลงทุนของ GISTDA ในปีงบประมาณ 2563 ที่ผ่านมาได้สร้างคุณค่าที่เป็นประโยชน์ต่อสังคมและมีความคุ้มค่าต่อการลงทุน
.
ทั้งนี้ เมื่อมองย้อนกลับไปพบว่าผลการประเมินมูลค่าทางเศรษฐกิจและสังคม โครงการและแผนงานต่างๆของ GISTDA มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นทุกปี โดยตั้งแต่ปี 2559 จนถึง 2563 มีมูลค่ารวมประมาณ 569.85 ล้านบาท, 2,528.54 ล้านบาท, 2,691.72 ล้านบาท, 2,823.08 ล้านบาท และ 3,086.50 ล้านบาท ตามลำดับ แสดงให้เห็นถึงการยอมรับในการนำเอาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารนสนเทศไปปรับใช้ในมิติต่างๆ ในการพัฒนาสังคมไทยเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง รวมถึงการพัฒนาโครงการของ GISTDA ที่อยู่บนพื้นฐานความต้องการของผู้ใช้งานจากภาคส่วนต่างๆอย่างแท้จริง
.
นอกจากนี้ GISTDA ยังได้ประเมินความคุ้มค่าโครงการในปี 2564 บางโครงการโดยอ้างอิง CIPP Model ในการประเมินความสำเร็จของโครงการ ประกอบกับพิจารณาจากผลการประเมินผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน หรือ SROI และผลการประเมินความสำเร็จของโครงการในภาพรวม ได้แก่ โครงการระบบบริหารสถานการณ์รองรับการแพร่ระบาดโควิด-19 รอบที่ 2, โครงการพัฒนาระบบบริหารวิกฤตและการปฎิบัติการแก้ไขปัญหาไฟป่าเชิงพื้นที่, และแผนการดำเนินงานโครงการสร้างคุณค่าจากระบบภูมิสารสนเทศแบบองค์รวม
.
ผลการศึกษาชี้ชัดว่าทั้ง 3 โครงการมีผลการประเมินผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน เท่ากับ 1:2.54 1:2.21 และ 1:6.42 ตามลำดับ นับได้ว่าทั้ง 3 โครงการมีความคุ้มค่าในการดำเนินโครงการ นอกจากนั้นแล้วผลการประเมินโครงการในภาพรวมทั้ง 3 โครงการได้คะแนน 96 94 และ 92 คะแนนตามลำดับจากคะแนนเต็ม 100 คะแนน
.
ตัวเลขจากการประเมินด้วยผู้เชี่ยวชาญจากภายนอกนี้ ตอกย้ำให้เห็นถึงส่วนหนึ่งของการเป็นองค์กรแห่งคุณค่าอย่างแท้จริงที่เกิดจากการทุ่มเทของทุกคนที่มีส่วนเกี่ยวข้องทั้งจากภายใน GISTDA และบุคลากรต่างๆที่เกี่ยวข้องจากภายนอกที่ร่วมกันผลักดันนำคุณค่าจากเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศมาประยุกต์ใช้เพื่อพัฒนาสังคมไทยมานานกว่า 2 ทศวรรษ นับจากนี้ไป GISTDA จะยังคงมุ่งมั่นทำเพื่อคนไทยและทำเพื่อสังคมไทยให้ดียิ่งๆขึ้นไปด้วยนวัตกรรมจากอวกาศและภูมิสารสนเทศ
.
#จิสด้าก้าวสู่ปีที่22 #จิสด้า #GISTDA #อวกาศ #การประเมินผลลัพธ์ทางสังคม #SIA #คุณค่าทางสังคม #ผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุน #SROI #อว. #มูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจและสังคม #องค์กรแห่งคุณค่า #วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ #เป็นประโยชน์ต่อสังคม